Nowa Krępa

Krępa Nowa – jej nazwa wywodzi się od suchej wyniosłości na podmokłym obszarze lub suchej wyniosłości nadrzecznej. W XVI w. Krępa była własnością królewską. W 1827 r. była to własność rządu Królestwa Polskiego, w 1837 r. majątek kupił zaś Ksawery Dobrowolski. Od 1857 r. Krępą władał Stanisław Zamoyski. W 1890 r. właścicielem Krępy został Andrzej Zamoyski, a w 1930 r. Franciszek Zamoyski. Dwa lata później majątek kupiła na licytacji Helena Zofia Abakanowicz. Prawdopodobnie była jego właścicielką do reformy rolnej. Do dziś Krępa kojarzona jest z rodziną urodzonej w 1930 r. w Falentach Magdaleny Abakanowicz, jednej z najbardziej znanych w świecie współczesnych artystek polskich (abakany). Zachowały się dwór (własność prywatna), oficyna, resztki zabudowy folwarku, aleja grabowa od dworu do kopca i stawy. Budynek został wzniesiony dla Zamoyskich w latach 1883–1884. Jest w stylu neogotyckim.  Zgodnie z zamysłem projektanta budynek miał być polskim odpowiednikiem nowej amerykańskiej architektury mieszkaniowej o bardzo wysokim standardzie i rozbudowanym programie. Zastosowano tu m.in. amerykański patent w postaci szaf w ścianach. Godna uwagi jest także aleja kasztanowców. We wsi znajduje się cmentarz poległych w czasie I wojny światowej. We dworze w Krępie  mieścił się tam także Urząd Gminy Sobolew. W pałacu odbywały się zabawy. Bo taka świetlica duża była. No i tam były na tej świetlicy lwy wymalowane. Tam odbywały się różne występy i potańcówki. Do młyna wodnego  jeździło i ospę się robiło. Właściciel młyna Ucieszyński się nazywał, a nazywany potocznie Melac.  Obiektem wartym zwiedzania jest Rezerwat Kopiec Kościuszki. Został utworzony w 1989 r. Celem ochrony jest zachowanie m.in. stanowisk bodziszka żałobnego. Najważniejszy jest jednak kopiec usypany w miejscu, gdzie do niewoli rosyjskiej dostał się Tadeusz Kościuszko. Historia budowy kopca rozpoczęła się od nabożeństwa 8 kwietnia 1861 r. w kościele w Maciejowicach. Wikariusz Józef Burzyński nakazał wiernym wziąć chorągwie i krzyż i iść z procesją do Krępy (7 km). Usypano tego dnia kopiec w miejscu, w którym spadł z konia ciężko ranny wódz insurekcji. Według lokalnej tradycji ziemię przynoszono w czapkach z pobliskich miejsc. W wielkiej manifestacji wzięły udział delegacje z całego Królestwa Polskiego. Wśród zebranych uczestników byli żyjący jeszcze wówczas żołnierze Tadeusza Kościuszki. Wydarzenie to miało miejsce tego samego dnia, gdy w Warszawie odbyła się manifestacja patriotyczna, podczas której zginęło z rąk Rosjan ponad stu mieszkańców stolicy. Na wierzchołku kopca w dniu jego usypania postawiono drewniany krzyż. Następnie, w 1917 r. zbudowano pod krzyżem kamienny postument. Ksiądz Burzyński poświęcił kopiec 10 października 1861 r., w 67. rocznicę bitwy. W uroczystości uczestniczyło ok. 20 tys. osób z okolicy: chłopi, mieszczanie, ziemianie, właściciel Podzamcza hr. Stanisław Zamoyski, proboszcz Seweryn Paszkowski i społeczność żydowska z Maciejowic. Za postawę patriotyczną i organizowanie rocznicowych uroczystości oraz zainicjowanie usypania kopca w Krępie ks. Józef Burzyński został aresztowany przez władze carskie w styczniu 1862 r. Zmarł na zesłaniu 23 listopada 1869 r. w Nikolsku. W 1932 r. utworzono Komitet Budowy Kopca Tadeusza Kościuszki, składający się z 16 osób. Stanowili go: właściciel majątku Krępa Konstanty Abakanowicz, nauczyciele miejscowych szkół, przedstawiciele administracji lokalnej, duchowni i rolnicy.